وب ۳ با محوریت اینترنت غیر متمرکز، انقلابی در دنیای وب به وجود خواهد آورد. در وب ۳ کاربران کنترل کامل اطلاعات خود را در دست خواهند گرفت.
وب ۳ (Web 3) که تحت عنوان اینترنت غیرمتمرکز هم شناخته می‌شود و مبتنی بر تعاملات همتا به همتا است، در مواجهه با هزاران رخنه‌ای که در حوزه حریم خصوصی و مالکیت اطلاعات به دست شرکت‌های بزرگ وجود دارد، دریچه امیدی است که نوید بازپس‌گیری قابلیت کنترل اطلاعات را به کاربران می‌دهد. علی‌رغم مزایایی که از وب به دست آورده‌ایم، این فناوری به ابزار بی‌عدالتی و اختلاف تبدیل شده است؛ افرادی بر وب تسلط دارند که از آن در راستای اهداف خود استفاده می‌کنند.
تصور اینترنت بدون گوگل، فیسبوک یا استوری‌های اینستاگرام برای نسل جوان‌تر دشوار است؛ اما عصر کلاسیک اینترنت به همین صورت شروع شد و از اواسط دهه‌ی ۹۰ تا اوایل ۲۰۰۰ ادامه داشت. در آن زمان افراد اینترنت را با نام اصلی‌اش «شبکه‌ی جهانی وب» یا «نت» می‌شناختند. کاربرها نمی‌توانستند تصاویر خود را به اشتراک بگذارند یا برای مثال، بلاگی درباره‌ی تئوری‌های توطئه‌ی زمین تخت بسازند. در آن زمان اغلب محتوا توسط کسب‌وکارها، روزنامه‌ها و سازمان‌ها تولید می‌شد.
عصر وب ۱ زمانی بود که مردم به جای گوگل از AltaVista، Netscape یا Asked Jeeves برای جستجوی تصاویر گربه‌های بامزه استفاده می‌کردند. اغلب وب‌سایت‌ها به فرمت «فقط خواندنی» (read-only) بودند و کاربرها نمی‌توانستند محتوایی بارگذاری کنند یا کامنتی بگذارند. مفهوم استریم ویدئو هم وجود نداشت. افراد برای گفتگوی آنلاین از چت‌روم‌های AOL استفاده می‌کردند. دانلود یک آهنگ یک روز کامل طول می‌کشید و برای اتصال به اینترنت دایل‌آپ لازم بود اتصال تلفن قطع شود.
در اوایل دهه‌ی ۲۰۰۰ اینترنت در نقطه‌ای تاریخی قرار داشت. می‌توانست راهی یک‌طرفه در پیش بگیرد و مانند کتابخانه‌ای کسل‌کننده باشد یا به اختراعی حماسی تبدیل شود که تمام افراد از سراسر نقاط جهان را به یکدیگر وصل می‌کند. خوشبختانه مسیر دوم را در پیش گرفت.
با ظهور شبکه‌های اجتماعی مردم توانستند تجربهای فراگیر در نت داشته باشند. به لطف وب ۲ افراد توانستند تصاویر خود را بارگذاری کنند یا محتوای ویدئویی را در یوتیوب استریم کنند.
با پایان یافتن اولین دهه‌ی هزاره‌ی سوم، اتصال‌های دایل‌آپ تقریبا به فراموشی سپرده شدند. اشتراک‌گذاری به ترندی جهانی تبدیل شد. بازی‌های آنلاین امکان تعامل چند بازیکن را فراهم کردند. فیسبوک به ارتباط بیشتر افراد کمک کرد و اینستاگرام امکان بارگذاری تصاویر از تلفن هوشمند را فراهم کرد.
اما وب ۳ دقیقا چیست؟ در حالت کلی وب سه به عنوان سومین و جدیدترین فاز تکامل اینترنت شناخته می‌شوند. تقریبا هر ده سال یک بار اینترنت وارد فاز جدیدی می‌شود. از طرفی هیچ موجودیت کنترلی پیش از این فازها وجود ندارد یا هیچ مسیر جهانی برای تبدیل وب ۱ به وب ۲ وجود نداشت و این دوره‌های مختلف بر اساس ماهیت محتوایی اینترنت شناخته می‌شوند. به بیان ساده، سه فاز وب را می‌توان به این صورت خلاصه کرد:
وب ۳ گذار از وب داینامیک به وب غیر متمرکز است. در وب ۳ داده‌ها تحت مالکیت موجودیت‌ها یا سازمان‌های متمرکز قرار ندارند. علاوه بر این وب ۳ متمرکز بر بهبود قابلیت‌های بک اند است. یکی از امکانات عصر وب ۳ ظهور dApp یا اپلیکیشن غیر متمرکز (decentralized applications) است.
وب ۳ گامی جدیدی در تکامل اینترنت است که هدایت و کنترل وب را در دستان کاربر قرار می‌دهد. این تمایز به واسطه‌ی فناوری‌های جدیدی مثل بلاک چین حاصل می‌شود که عملکرد شبکه به عنوان سیستمی نظیر به نظیر (P2P) را میسر می‌سازد.
پیشرفت‌های حاصل‌شده به لطف بیت‌کوین و اتریوم و دیگر اپلیکیشن‌های مبتنی بر بلاک چین نشان می‌دهند کاربران می‌توانند وارد تراکنش‌های P2P شوند، پروژه‌هایی در مقیاس جهانی توسعه بدهند و حریم خصوصی خود را به‌طور کامل کنترل کنند. در وب ۳، شرکت‌های کلان‌داده و غول‌های فناوری دیگر نمی‌توانند با داده‌های خصوصی کاربران تجارت کنند یا منابع اطلاعاتی را به انحصار خود دربیاورند.
احتمالا هنگام خرید آنلاین با پیشنهاد خرید محصولات مشابه روبه‌رو شده‌اید. در این موقعیت وب‌سایت از رفتار مشتری می‌آموزد و پیشنهادهایی بر همان اساس به او نشان می‌دهد. وب ۳ هم از مکانیزم‌های یادگیری و اپلیکیشن‌های مشابهی به شیوه‌ای پالایش‌شده استفاده می‌کند. به بیان ساده، اینترنت از رفتار شما می‌آموزد و با پیشنهادها محتوایی متناسب با نیازها، جستجوها و فعالیت‌هایتان به شما پاداش می‌دهد.
کاربرد وسیع فریم‌ورک‌های P2P یکی از شاخصه‌هایی اصلی است که وب ۳ را از نسخه‌ی قدیمی‌تر آن یعنی وب ۲ متمایز می‌کند. این جنبه شامل تمام کاربردهای اینترنت می‌شود. برای مثال:
به جای استفاده از گوگل درایو یا دراپ‌باکس برای ذخیره‌سازی، توزیع و اشتراک‌گذاری فایل‌ها از سرویس‌هایی مثل Storj ،Siacoin ،Filecoin یا IPFS استفاده خواهید کرد. همچنین ممکن است به جای برقراری ارتباط از طریق واتساپ، زوم یا اسکایپ از پلتفرم‌هایی مثل Status استفاده کنید.
فیسبوک و توییتر به نظر ابدی می‌رسند؛ اما طولی نمی‌کشد که شاهد شکل‌های جدیدی از شبکه‌های اجتماعی مثل Steemit ،Hive یا Alaska خواهیم بود. حتی گوگل کروم هم اولویت جهانی خود را به مرورگرهایی مثل Brave واگذار خواهد کرد که امنیت بیشتری ارائه می‌دهد.
تمام جایگزین‌های سرویس‌های کنونی کنترل کاربر بر داده‌هایش را افزایش خواهند داد و به بهبود پروتکل‌های امنیتی، بی‌نام بودن و پیشگیری از سوءاستفاده‌ی سازمان‌های فناوری از داده‌ها یا کنترل کامل آن‌ها بر اطلاعات یا خدماتی مشخص کمک خواهد کرد.
IPFS مخفف سیستم اشتراک‌گذاری فایل توزیع‌شده و نظیر به نظیر است. IPFS از طریق یک سرور مرکزی یا URL به اینترنت دسترسی ندارد؛ بلکه از طریق همتایانی در شبکه‌ی IPFS سراسر جهان به محتوا دسترسی دارد. دستگاه‌های مختلفی که از IPFS استفاده می‌کنند در یک شبکه‌ی بزرگ توزیع‌شده به عنوان گره در نظر گرفته می‌شوند و امکان دسترسی به محتوا از گره‌های محلی را به جای سرورهای ریموت می‌دهند. علاوه بر این IPFS از آدرس‌دهی محتوا استفاده می‌کند؛ به این معنی که به دنبال موقعیت مکانی نیست بلکه به جستجوی محتوایی خاص می‌پردازد.
IPFS دارای مزایای متعددی برای ساخت اپلیکیشن‌های وب ۳ و اپلیکیشن‌های غیر متمرکز است. برای مثال پاسخگویی اینترنت را افزایش می‌دهد؛ چرا که از یک سرور متمرکز و واحد اطلاعات را واکشی نمی‌کند. در نتیجه سانسور کردن اینترنت یا پیشگیری از اشتراک‌گذاری اطلاعات دشوارتر می‌شود. علاوه بر این، چنین شبکه‌ی غیر متمرکزی می‌تواند به شکل چشمگیری تأخیر را کاهش بدهد. وقتی محتوا را به جای سروری دوردست از گره‌ای محلی دریافت می‌کنید، زمان بارگذاری هم طبیعتا کوتاه‌تر می‌شود.
نیاز فزاینده‌ای برای تمرکززدایی از اینترنت و تبدیل آن به سیستمی توزیع‌شده از کامپیوترها وجود دارد که به‌صورت مستقیم و ایمن با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. در اواسط دهه‌ی ۲۰۱۰، کسب‌وکارهای بزرگ و سازمان‌های سیاسی از داده‌های شبکه‌های اجتماعی استفاده کردند. حتی قبل از رسوایی کمبریج آنالیتیکا، صنایع بزرگی در سراسر جهان به جمع‌آوری و مبادله‌ی داده‌های شخصی کاربران اختصاص داشتند.
کاربران اینترنتی متوجه شدند اطلاعات ارزشمندشان به‌راحتی در دسترس کانال‌های شبکه‌ی اجتماعی، خرده‌فروشان آنلاین و سرویس‌های سرگرمی قرار دارند. سازمان‌های بزرگی مثل گوگل، فیسبوک، توییتر و آمازون امروزه از داده‌های هویتی کاربران، داده‌های موتورهای جستجو، عادت‌های مرور و اطلاعات خرید برای تأثیر بر رفتار آنلاین و آفلاین کاربران استفاده می‌کنند.
با توجه به این که هنوز بسیار زود است که در مورد مزایا و معایب وب 3 با قاطعیت صحبت کنیم، اما برخی از ویژگی‌های بارز آن عبارتند از:
سیر تکامل اینترنت تا به امروز راه زیادی را پیموده و قطعا در آینده نیز به حرکت در این مسیر پر فراز و نشیب ادامه خواهد داد. اما با وجود حجم وسیعی از اطلاعات که هر لحظه هم بر حجم آن افزوده می‌شود، وب نسل سوم یا همان وب 3 – Web 3، تجربهای بسیار با کیفیت‌تر را برای کاربران فراهم خواهد کرد. کاربران با در دست گرفتن کنترل اینترنت به جای شرکت‌ها، اختیار بیشتری بر روی اطلاعات خود خواهند داشت.
منابع:زومیت/اکسکوینو/فینمگ
